Τι είναι η υπερφόρτωση και πώς μπορείς να τη διαχειρίζεσαι

Αρκετοί από εμάς, στην προσπάθειά μας να ανταπεξέλθουμε στους πολυδιάστατους ρόλους που επιλέγουμε να αναλαμβάνουμε στην καθημερινότητα, καταλήγουμε να νιώθουμε τη λεγόμενη «υπερφόρτωση», την οποία μπορεί να έχεις ακούσει συχνά και με τον αγγλικό όρο “overwhelming”.  Τι είναι όμως αυτή η αίσθηση της υπερφόρτωσης; Πώς μπορείς να την αντιληφθείς; Και το σημαντικότερο: Τι μπορείς να κάνεις για να την αντιπαρέλθεις; Πάμε να τα δούμε όλα με τη σειρά. 

Τι είναι η υπερφόρτωση;

Πρόκειται για μία συνθήκη, στην οποία ένας άνθρωπος κατακλύζεται από έντονα αρνητικά συναισθήματα ή βιώνει πιεστικές καταστάσεις, που δεν μπορεί να διαχειριστεί. Όταν είμαστε «υπερφορτωμένοι», συνήθως χάνουμε τη δυνατότητα ελέγχου και νιώθουμε ότι γινόμαστε έρμαια πιεστικών καταστάσεων και αρνητικών συναισθημάτων, όπως είναι για παράδειγμα το άγχος ο πανικός και η απογοήτευση.  Συνήθως, υπερφορτωμένοι είναι οι άνθρωποι που τείνουν να αναλαμβάνουν πολλές υποχρεώσεις και ευθύνες, περισσότερες από όσες μπορούν να διαχειριστούν, αλλά και οι άνθρωποι που αναλαμβάνουν στην καθημερινότητά τους ρόλους, περισσότερους από όσους μπορούν να ανταποκριθούν. Μάλιστα, συχνά, οι άνθρωποι που καταλήγουν να νιώθουν υπερφορτωμένοι παρουσιάζουν προβλήματα ή αδυναμίες στη διαχείριση του χρόνου τους. 

Ωστόσο, οι περισσότεροι από εμάς έχουμε βιώσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή μας την αίσθηση της υπερφόρτωσης, άλλοι λιγότερο, άλλοι περισσότερο. Όταν η αίσθηση αυτή είναι περιστασιακή, τότε δεν αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για της ψυχική και σωματική μας υγεία. Όμως, δεν συμβαίνει το ίδιο και στην περίπτωση που η υπερφόρτωση έχει καταλήξει να παγιωθεί στην καθημερινότητά μας.  Όσο πιο συχνή είναι η αίσθηση της υπερφόρτωσης και σε όσο μεγαλύτερη ένταση την βιώνουμε, τόσο δυσκολότερα διαχειρίσιμη καταλήγει να γίνεται, καθώς ο άνθρωπος που καταλήγει να την έχει μετατρέψει σε βίωμά του,  χάνει σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό τον έλεγχο και τη διαχείριση των σκέψεων και των συναισθημάτων του. Πιο συγκεκριμένα, νιώθει ότι όλα «παγώνουν» γύρω του, δεν ξέρει από πού πρέπει να ξεκινήσει για να μπορέσει να βάλει μία εσωτερική -και εξωτερική- τάξη, γιατί όλα αποτελούν ένα συνονθύλευμα προβλημάτων και φαντάζουν σαν ένα κουβάρι που δεν μπορεί να ξετυλιχτεί. Το χάος που καταλήγει να επικρατεί στον εσωτερικό του κόσμο, λοιπόν, τον καθιστά αδύναμο να σκέφτεται και να δρα με τρόπο ορθολογικό. Αυτό συμβαίνει, διότι όταν ένας άνθρωπος αισθάνεται υπερφορτωμένος, αυτομάτως, ενεργοποιείται το ένστικτο της επιβίωσής του, διότι ο εγκέφαλος αποκωδικοποιεί την εν λόγω αίσθηση ως μία κατάσταση στην οποία ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με μία «απειλή» για την ζωή του. Η απειλή αυτή αντικατοπτρίζεται στην έλλειψη χρόνου, την έλλειψη χρημάτων, τον αυξημένο κίνδυνο απώλειας της εργασίας, ή όποια άλλη πιεστική κατάσταση βιώνει ο άνθρωπος τη δεδομένη στιγμή. Έτσι, καταλήγει να βρίσκεται σε θέση άμυνας ή επίθεσης και αναλόγως με τη θέση αυτή, προκαλούνται και τα αντίστοιχα συναισθήματα και οι συμπεριφορές και στάσεις που ο ίδιος υιοθετεί.

Πώς θα καταλάβω ότι είμαι υπερφορτωμένος/η;

Οι ενδείξεις της υπερφόρτωσης δεν είναι όμοιες για όλους τους ανθρώπους. Ακριβώς όπως οι καταστάσεις που βιώνουμε στην καθημερινότητά μας είναι διαφορετικές, το ίδιο συμβαίνει και με τον τρόπο που εκδηλώνεται η υπερφόρτωση. Μάλιστα, όσο πιο παγιωμένη καταλήγει να γίνεται, τόσο πιο έντονες είναι οι ενδείξεις της, αλλά όπως προανέφερα, καλό θα είναι να μην καταλήξει να παγιωθεί, καθώς τότε η διαχείρισή της δεν είναι ακατόρθωτη, αλλά είναι πιο δύσκολη. Το σημείο-κλειδί για την αναγνώριση των ενδείξεων της υπερφόρτωσης είναι η γνώση και επίγνωση των συναισθημάτων που βιώνεις, όταν αρχίζεις να νιώθεις πιεσμένος/η από μία δεδομένη κατάσταση-απειλή. Ποια είναι η εσωτερική σου αντίδραση τη στιγμή της πίεσης-απειλής; Θυμός; Υπερευαισθησία; Απογοήτευση; Θλίψη; Άγχος; Φόβος; Αναστάτωση; Η κατανόηση της συναισθηματικής σου κατάστασης, αμέσως μόλις εκτεθείς σε μία πιεστική συνθήκη, είναι το πρώτο και σημαντικότερο βήμα για να γνωρίσεις ποιες είναι για εσένα οι ενδείξεις της υπερφόρτωσης. 

Γιατί καταλήγω να είμαι υπερφορτωμένος/η;

Όπως συμβαίνει με τις ενδείξεις της υπερφόρτωσης, που ποικίλουν από άνθρωπο σε άνθρωπο, έτσι συμβαίνει και με τους λόγους πρόκλησης αυτής. Ωστόσο, ορισμένοι συνήθεις λόγοι εμφάνισής της είναι οι πιέσεις που δεχόμαστε από τον εργασιακό τομέα, οι οικονομικές δυσκολίες, η κακή διαχείριση χρόνου, η ανάληψη περισσότερων υποχρεώσεων από αυτές που μπορούμε να διαχειριστούμε, η πραγματοποίηση κρίσιμων και σημαντικών αλλαγών στη ζωή μας, καθώς επίσης και οι δυσκολίες στις προσωπικές μας σχέσεις. Άρα, η υπερφόρτωση μπορεί να προκληθεί είτε για λόγους δικής μας «κακής» διαχείρισης και δικών μας δυσλειτουργικών αποφάσεων, είτε από προβλήματα και αλλαγές που συμβαίνουν στη ζωή μας και η εμφάνιση των οποίων δεν εξαρτήθηκε από εμάς τους ίδιους. Σε κάθε περίπτωση, η υπερφόρτωση μπορεί να προκληθεί είτε ως συνέπεια πολλών μικρών στρεσογόνων καταστάσεων και πιέσεων που ένας άνθρωπος έχει δεχθεί στη ζωή του, είτε εξαιτίας ενός και μόνο σημαντικού και αναπάντεχου συμβάντος. 

Πώς μπορώ να αντιμετωπίσω την υπερφόρτωση;

Στο σημείο αυτό, θα σου αναφέρω πέντε τρόπους, που εγώ θεωρώ περισσότερο αποτελεσματικούς, για να καταφέρεις να αντιμετωπίσεις με επιτυχία την αίσθηση της υπερφόρτωσης. 

1. Γνώση και Επίγνωση: Όπως προανέφερα, το πρώτο και σημαντικότερο στάδιο της διαχείρισης της υπερφόρτωσης είναι η γνώση και επίγνωση των συναισθημάτων που σου προκαλούνται, κάθε φορά που βρίσκεσαι σε κατάσταση πίεσης ή που αντιμετωπίζεις μία στρεσογόνα συνθήκη. Σε όσο πιο αρχικό στάδιο καταφέρεις να αναγνωρίσεις τα συναισθήματά σου, τόσο αποτελεσματικότερα θα καταφέρεις να διαχειριστείς -ή ακόμα και να αποτρέψεις- την υπερφόρτωση. Όμως, σε αρχικό στάδιο, τα συναισθήματά σου δεν θα είναι τόσο έντονα, επομένως, η αναγνώρισή τους είναι πιο δύσκολη. Όχι όμως ακατόρθωτη. 
2. Ξεκίνα να ξετυλίγεις το κουβάρι των σκέψεων που έχεις στο μυαλό σου: Προηγουμένως, ανέφερα ότι ο άνθρωπος που βρίσκεται σε κατάσταση υπερφόρτωσης νιώθει ότι όλα στο μυαλό του είναι μπερδεμένα. Ξεκίνα να βάζεις τις μπερδεμένες σκέψεις σε μία τάξη. Για να το κάνεις αυτό, αφιέρωσε χρόνο να εντοπίσεις και να συγκεκριμενοποιήσεις τι είναι αυτό που σε έφερε στην κατάσταση της υπερφόρτωσης. Μπορεί να μην είναι μόνο μία η αιτία, αλλά περισσότερες. Διάκρινέ τες και κατάγραψέ τες, όσο πιο συγκεκριμένα γίνεται. Αν δυσκολεύεσαι να τις εντοπίσεις, τότε σου προτείνω τη λύση του «Ημερολογίου». Ξεκίνα να καταγράφεις σε ένα ημερολόγιο τις σκέψεις σου και τα γεγονότα που συνέβησαν πριν από αυτές και μην παραλείψεις να το κάνεις ακριβώς ή λίγο μετά τη στιγμή που προκλήθηκαν. Αυτό θα σε βοηθήσει να εντοπίσεις την πηγή της υπερφόρτωσης, αλλά και τα προκαλούμενα συναισθήματα. 
3. Κατηγοριοποίηση των αιτιών της υπερφόρτωσης: Αμέσως μετά το προηγούμενο στάδιο, ακολουθεί το στάδιο της κατηγοριοποίησης των αιτιών που εντόπισες. Για να γίνει η κατηγοριοποίηση, αρκεί να απαντήσεις, όσο πιο συγκεκριμένα και αναλυτικά μπορείς, στις εξής ερωτήσεις:

-Μπορώ εγώ να κάνω κάτι για αυτό; Αν ναι, τι; 

-Πρέπει να δράσω άμεσα ή είναι κάτι που μπορεί να περιμένει;

-Υπάρχουν πράγματα που θα μπορούσα να περιορίσω-σταματήσω από την καθημερινότητά μου, για να μειώσω την υπερφόρτωσή μου;

-Μπορώ να λάβω βοήθεια/υποστήριξη από κάποιον; Αν ναι, από ποιον;

4. Δημιουργία ρεαλιστικού πλάνου δράσης: Τώρα, μένει να σχεδιάσεις ένα ρεαλιστικό πλάνο δράσης, που θα περιλαμβάνει το ποια ενέργεια μπορεί να γίνει από εσένα και πότε. Μην βιαστείς να φτιάξεις το πλάνο σου. Αφιέρωσε χρόνο και σκέψη σε αυτό, διότι θα αποτελέσει τον πρακτικό οδηγό σου για το πώς θα βάλεις σε τάξη την αταξία που βιώνεις λόγω της υπερφόρτωσης. Μάλιστα, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, τα οποία εσύ θα ορίσεις, πρέπει να επαναξιολογείς το πλάνο δράσης σου, για να το ενημερώνεις με ενδεχόμενες προσθήκες ή αλλαγές, ώστε να είναι ολοένα και πιο αποτελεσματικό, βάσει των νέων συνθηκών και δεδομένων που προκύπτουν στην καθημερινότητά σου. 
5. Θετικές δηλώσεις: Επειδή, όπως είδαμε από τον ορισμό της, η κατάσταση της υπερφόρτωσης οδηγεί στην πρόκληση αρνητικών συναισθημάτων, τα συναισθήματα αυτά προκαλούνται από αρνητικές σκέψεις σου. Αντικατάστησε τις αρνητικές σκέψεις με θετικές. Υπενθύμιζε στον εαυτό σου ότι έχεις την ικανότητα και τη δύναμη να ανταπεξέλθεις στις δυσκολίες και ότι θα τα καταφέρεις. Ανακάλεσε στη μνήμη σου παλιές επιτυχίες και κατορθώματά σου. Αναγνώριζε σε καθημερινή βάση μικρά και μεγάλα επιτεύγματά σου κατά τη διάρκεια της κάθε μέρας που περνάει. Έτσι, θα μπορείς να επιβεβαιώνεις ο/η ίδιος/α στον εαυτό σου ότι αυτήν τη μάχη θα την κερδίσεις γιατί θέλεις και μπορείς να το κάνεις. Άλλωστε, αν ψάξεις γύρω σου, θα βρεις πολλά παραδείγματα ανθρώπων που το έχουν καταφέρει. Γίνε και εσύ ένα από αυτά. 

Κλείνοντας, θέλω να τονίσω ότι το να νιώθουμε υπερφορτωμένοι για μερικές ώρες -ή ακόμα και μέρες- στην καθημερινότητά μας, ενώ εν συνεχεία επιστρέφουμε στη λειτουργική μας ροή δεν καταλήγει να είναι δυσλειτουργικό για εμάς και την υγεία μας. Εάν όμως διαπιστώσεις ότι νιώθεις υπερφόρτωση σε τέτοιο βαθμό και ένταση, που καταλήγεις να βιώνεις μία δυσλειτουργική καθημερινότητα, τότε αυτό αποτελεί ένδειξη ότι χρειάζεσαι υποστήριξη από κάποιον ειδικό, που μπορεί να σε βοηθήσει να βρεις αποτελεσματικούς τρόπους διαχείρισης ή επίλυσης της αιτίας της υπερφόρτωσης και μην παραλείψεις να το κάνεις. 

Συντάκτης: Μαριαλένα Φωναζάκη, Life Coach

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.